Η διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά αλληλεπιδρούν και συναλλάσσονται, είναι μία διαδικασία απλή, της οποίας η επίτευξη δεν απαιτεί την βοήθεια τρίτων (Στασινός, 2016). Ωστόσο, για κάποια παιδιά αυτός ο τρόπος ζωής και συναλλαγής, δεν είναι γνώριμος ή αδυνατεί να επιτευχθεί ομαλά. Ειδικότερα, πολλά παιδιά εμφανίζουν επιθετική-βίαιη συμπεριφορά. Συνήθως αυτές οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές, λαμβάνουν χώρα στο σχολικό περιβάλλον. Γ’ αυτό το λόγο, ακούμε συχνά το φαινόμενο αυτό ως «σχολικός εκφοβισμός-bullying».

Ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται η υποβολή ενός μαθητή σε δυσάρεστες καταστάσεις. Η υποβολή αυτή χαρακτηρίζεται από επανάληψη. Ο θύτης, δηλαδή αυτός που δημιουργεί την ανεπιθύμητη-δυσάρεστη κατάσταση, μπορεί να είναι είτε ένα είτε περισσότερα άτομα (Κοκκέβη, Σταύρου, Φωτίου, Καναβού, 2010).

Ακόμη, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού-bullying φαίνεται πως υφίσταται από παλιά αλλά δεν είχε λάβει αντίστοιχες προεκτάσεις, όπως σήμερα (Smith και Sharp, 1994). Η O’Moore (2014), χαρακτηρίστηκα αναφέρει πως οι περισσότεροι ενήλικες είναι σε θέση να ανακαλέσουν περιστατικά bullying που συνέβησαν κατά τα σχολικά τους χρόνια. Η ίδια συγγραφέας, περιγράφει μάλιστα πως το bullying είναι μία φυσική και αναπόφευκτη διαδικασία, η οποία αποτελεί κομμάτι της φυσιολογικής ανάπτυξης. Αντίθετα, οι Smith και Sharp (1994), αναφέρουν πως οι κυβερνήσεις, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, τα τελευταία χρόνια δίνουν μεγάλο αγώνα προκειμένου να μειωθούν οι ανεπιθύμητες καταστάσεις που δημιουργεί το bullying.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ-BULLYING

ΓΟΝΕΙΣ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Οι γονείς και κατ’ επέκταση το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού, διαδραματίζουν τον πιο καθοριστικό ρόλο στην διαπαιδαγώγηση, στην  ανατροφή και στην προσωπικότητα του παιδιού. Έτσι ο ρόλος της οικογένειας στην εμφάνιση ή μη του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, είναι σημαντικός.

Ειδικότερα, η πλειοψηφία των ερευνητών συμφωνεί στο ότι οι εικόνες που βιώνει ένα παιδί στο οικογενειακό του περιβάλλον, το επηρεάζουν σημαντικά. Έτσι, ένα παιδί που αντιμετωπίζει συμπεριφορές βίας στο σπίτι του, είναι πιθανό να μιμηθεί και το ίδιο αντίστοιχες συμπεριφορές. Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, η πιθανή κατάθλιψη των γονέων, η αντικοινωνική συμπεριφορά των γονέων και η κακή ανατροφή-παραμέληση (Στασινός, 2016).

Τέλος, μία ακόμη έρευνα που επιβεβαιώνει την επίδραση της οικογένειας σε συνάρτηση με το bullying, είναι η έρευνα του Olweus το 1993. Αναλυτικότερα, διαπιστώνει ότι τα παιδιά με υπερπροστατευτικούς γονείς δεν αναπτύσσουν την ίδια ανεξαρτησία, σε σχέση με άλλα παιδιά, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες να γίνουν θύματα του bullying.

ΑΤΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Πέρα από το οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο ασκεί καθοριστική επιρροή στην εκδήλωση μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και ο ίδιος ο χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Μάλιστα, ο Στασινός (2016) υποστηρίζει πως υπάρχουν και γενετικοί παράγοντες που προδιαθέτουν επιθετική συμπεριφορά. Ο ίδιος συγγραφέας βέβαια υποστηρίζει πως η εκδήλωση μιας επιθετικής συμπεριφοράς απαιτεί πολυπαραγοντική αιτιολογία. Άρα δεν μπορούμε να θεωρούμε πως μιας ανεπιθύμητη συμπεριφορά οφείλεται μόνο σε γενετικούς παράγοντες.

Όσο αφορά τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, φαίνεται πως τα παρορμητικά παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν θύτες του bullying ενώ τα ντροπαλά και χαμηλών τόνων παιδιά, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν θύματα του bullying (Smith και Sharp, 1994).

Ακόμη κάποια ατομικά χαρακτηριστικά που φαίνεται να αποτελούν αιτίες του bullying, είναι η διαφορετικότητα. Ειδικότερα, όταν κάποιο παιδί είναι από άλλο έθνος, έχει άλλη θρησκεία, μιλάει κάποια άλλη γλώσσα από την πλειοψηφία των μαθητών του σχολείου ή έχει κάποια ειδική εκπαιδευτική ανάγκη, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να υπάρξει σχολικός εκφοβισμός-bullying (Smith και Sharp, 1994).

Τέλος, στα ατομικά χαρακτηριστικά θα μπορούσαμε να εντάξουμε και την κοινωνία – γειτονιά που ζει ένα παιδί. Πιο συγκεκριμένα, πολλά παιδιά ζουν σε μία γειτονιά με υποβαθμισμένο επίπεδο, έρχονται αντιμέτωπα συχνά με εικόνες βίας, οπλοφορίας και άλλες παράνομες-μη επιθυμητές πράξεις. Οι εικόνες αυτές, σίγουρα αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης μιας μη επιθυμητής συμπεριφοράς στο σχολείο. Ακόμη, με αντίστοιχες εικόνες έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Στασινός, 2016).

ΣΧΟΛΕΙΟ

Πέρα από την οικογένεια και τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, παίζει το ίδιο το σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί πολλές φορές δεν παρέχουν ισότιμες ευκαιρίες εκπαίδευσης, γεγονός που από μόνο του δύναται να αποτελεί αιτία του bullying.

Ειδικότερα, πολλοί εκπαιδευτικοί δεν ασχολούνται το ίδιο με όλα τα παιδιά. Κάποιοι δίνουν περισσότερη σημασία στα παιδιά που θεωρούν ότι έχουν δυνατότητες και λιγότερη σημασία στα παιδιά που θεωρούν πως δεν έχουν (αυτοεκπληρούμενη προφητεία). Επίσης, πολλοί εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πως εκδηλώνονται περιστατικά bullying στην τάξη τους και μένουν άπραγοι, δίχως να λάβουν μέτρα που θα μειώσουν ή θα εξαλείψουν το φαινόμενο αυτό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι ψυχολογικές – κοινωνικές προεκτάσεις του φαινομένου του εκφοβισμού, είναι πολλαπλές τόσο για τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτό (θύτες – θύματα), όσο και για ολόκληρη την κοινωνία. Ωστόσο, είναι σημαντικό πως υπάρχουν τρόποι και μέσα για να περιοριστεί και ιδανικά να εξαλειφθεί το φαινόμενο του εκφοβισμού. Η αντιμετώπιση αυτή στηρίζεται στην εκπαίδευση του παιδιού που συμμετέχει στο παραπάνω φαινόμενο, η εκπαίδευση της οικογένειάς του, του σχολείου του και του ευρύτερου περιβάλλοντός του.