Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται πότε πρέπει να αναφερθούν σε κάποιο λογοθεραπευτή. Η ανησυχία αυτή είναι φυσιολογική, καθώς υπάρχει περιορισμένη πληροφόρηση για τα στάδια ανάπτυξης του λόγου, της ομιλίας και της ευρύτερης επικοινωνίας. Για τους παραπάνω λόγους, έχουν θεσπιστεί κάποια ορόσημα τα οποία είναι καλό να ακολουθούνται τόσο από επαγγελματίες (λογοθεραπευτές-εκπαιδευτικούς), όσο και από τους γονείς. Πιο συγκεκριμένα, τα στάδια ανάπτυξης λόγου και ομιλίας είναι τα εξής:
0-6 μηνών το παιδί πρέπει να:
- Τρομάζει και να εντοπίζει ήχους (να γυρνά το κεφάλι του προς την κατεύθυνση του ήχου)
- Συχνά βγάζει ευχάριστους ήχους
- Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να εκφράζει τις ανάγκες του
- Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες
- Ανταποκρίνεται με χαμόγελο όταν του μιλάνε
- Αλλάζει το ύψος της φωνής του όταν βγάζει φωνούλες
- Να παράγει ήχους –μουρμουριτό με τα φωνήματα /b/, /p/ /m/
7-12 μηνών το παιδί πρέπει να:
- Καταλαβαίνει το ναι και το όχι
- Κατανοεί και να ανταποκρίνεται στο όνομά του
- Ακούει και να μιμείται τους περισσότερους ήχους
- Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με αντικείμενα καθημερινής χρήσης (π.χ. κουτάλι)
- Χρησιμοποιεί έντονα το μουρμουριτό
- Κατανοεί απλές εντολές
- Μετατρέπει σιγά σιγά το μουρμουριτό σε ακατάληπτη γλώσσα
- Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις
13-18 μηνών το παιδί πρέπει να:
- Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία
- Ακολουθεί απλές εντολές
- Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος
- Συνδυάζει τις χειρονομίες με το λόγο
- εκφράζεται λεκτικά για τα περισσότερα αντικείμενα που επιθυμεί
- Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 3 έως 20 λέξεις ή περισσότερες
- Παραλείπει μερικά σύμφωνα, τόσο αρχικά όσο και τελικά
19-24 μηνών, το παιδί πρέπει να:
- Χρησιμοποιεί λέξεις έστω και αν η ομιλία είναι ασυνάρτητη
- Είναι 25- 50% κατανοητό από τους ξένους
- Αρχίζει να φτιάχνει πρόταση με 2 λέξεις (ουσιαστικό + ρήμα)
- Χρησιμοποιεί τον κατάλληλο χρωματισμό στην φωνή ανάλογα με την περίσταση
- Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;»
- Διασκεδάζει και δέχεται να ακούει ιστορίες-παραμύθια
- Αρχίζει να χρησιμοποιεί ανωνυμίες
- Κατονομάζει με ακρίβεια κάποια οικεία αντικείμενα
- Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις
- Αντιλαμβάνεται 300 ή και περισσότερες λέξεις
2-3 ετών, το παιδί πρέπει να:
- Ο λόγος πρέπει να είναι καταληπτός 50-75%
- Κατανοεί το ένα και τα πολλά
- Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα
- Όταν θέλει κάποια αντικείμενα, τα ζητά κατονομάζοντας τα
- Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος
- Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις
- Χρησιμοποιεί φράσεις με 3-4 λέξεις (υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο)
- Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα
- Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 – 900 λέξεις ή και περισσότερες
- Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 – 250 λέξεις ή και περισσότερες (ραγδαία εξέλιξη σε αυτήν την ηλικία)
- Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά
- Χρησιμοποιεί το ρήμα «είμαι» σωστά σε όλα τα πρόσωπα
- Μιλάει με δυνατή φωνή
- Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα
- Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική
3-4 ετών, το παιδί πρέπει να:
- Κατανοεί την λειτουργία των αντικειμένων
- Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (μεγάλο – μικρό, κοντά μακριά)
- Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 -3 μέρη
- Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, γιατί)
- Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες
- Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει α συναισθήματά του
- Έχει αίσθηση του χρόνου (παρόν – μέλλον – παρελθόν)
- Βάζει α γεγονότα σε χρονολογική σειρά
- Ο λόγος του είναι καταληπτός σε ποσοστό 80%
- Χρησιμοποιεί προτάσεις που αποτελούνται από 4 με 5 λέξεις
- Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200 – 1500 λέξεις
- Η γραμματική βελτιώνεται αν και επιμένουν κάποια λάθη
- Συμμετέχει σε συζητήσεις
- Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και αορίστου
4-5 ετών, το παιδί πρέπει να:
- Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών έως το 3
- Αναγνωρίζει τα χρώματα
- Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερες λέξεις
- Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 έως 2000 ή περισσότερες λέξεις
- Μετράει ως το 10 μηχανικά
- Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
- Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 8 λέξεις
- Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη
- Ρωτά για ορισμούς λέξεων
- Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια
- Ο λόγος του είναι αντιληπτός από ξένους
- Μιλά για τις εμπειρίες του στο σχολείο
- Αναμεταδίδει μία μεγάλη ιστορία (π.χ παραμύθι)
- Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις
5-6 ετών, το παιδί πρέπει να:
- Κατονομάζει χρώματα και σχήματα
- Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη
- Κάνει ερωτήσεις με ο «πως»
- Ονομάζει τα αντίθετα
- Τραγουδάει τραγούδια και λέει ποιηματάκια
- Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά
- Αναμεταδίδει με ακρίβεια μία μεγάλη ιστορία
- Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες
- Μετρά ως το 30 μηχανικά
- Ονομάζει διαδοχικά τις μέρες της εβδομάδας
6-7 ετών, το παιδί πρέπει να:
- Ονομάζει γράμματα και αριθμούς
- Κατανοεί ο αριστερά και ο δεξιά
- Οι περιγραφές του σταδιακά γίνονται ακόμη πιο σύνθετες
- Συμμετέχει σε συζητήσεις
- Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 20000 λέξεων
- Χρησιμοποιεί προτάσεις 6 λέξεων
- Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου
- Λέει το αλφάβητο
- Μετράει ως το 100 μηχανικά
- Χρησιμοποιεί μορφολογικά σημάδια καταλλήλως
- Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή
- Μπορεί να ακολουθήσει και να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχολείου
Σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε πως τα παιδιά μεταξύ τους έχουν διαφορές. Τα παραπάνω αναπτυξιακά στάδια αναφέρονται στον μέσο όρο των παιδιών που έχουν ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά και φοιτούν σε ελληνόγλωσσα σχολεία. Υπάρχει όμως περίπτωση το παιδί να αναπτύσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς. Έτσι η αναπτυξιακή εικόνα του κάθε παιδιού πρέπει να αξιολογείται από τον ειδικό εξατομικευμένα. Μάλιστα λόγω του ότι το κάθε παιδί είναι διαφορετικό, ο ειδικός συνυπολογίζει στην αξιολόγηση πληροφορίες από τη λήψη ιστορικού (π.χ. κοινωνικό ιστορικό, οικογενειακό ιστορικό, ιστορικό νεογέννητου κ.α.).
Μεσσίνη Εμμανουέλα, Λογοθεραπεύτρια – Ειδική Παιδαγωγός
metagnosi.gr 